Literackim Noblem uhonorowano wcześniej czworo Polaków – Henryka Sienkiewicza, Władysława Reymonta, Czesława Miłosza i Wisławę Szymborską, która te nagrodę otrzymała w 1996 r. Olga Tokarczuk otrzymała Nobla (za 2018 r.) za „narracyjną wyobraźnię, która z encyklopedyczną pasją ujawnia przekraczanie granic jako formę życia”. Komitet Noblowski docenił polską pisarką za ogląd spraw lokalnych, ale i umiejętność spojrzenia na rzeczywistość z szerzej perspektywy, „z lotu ptaka”. Za połączenie sprytu i dowcipu. Drugiego Nobla (za 2019 r.) w dziedzinie literatury przyznano Peterowi Handkemu, austriackiemu pisarzowi i tłumaczowi. Oboje otrzymają po 9 mln szwedzkich koron (to ponad 3 mln zł).  

Tokarczuk odbywa właśnie promocyjne tournée po Niemczech. Poinformowana o zwycięstwie, musiała zjechać na pobocze. Mówiła na gorąco „Gazecie Wyborczej”: „Gdy się dowiedziałam, musiałam się zatrzymać. To jeszcze w ogóle do mnie nie dociera. Bardzo się cieszę także z tego, że nagrodę wraz ze mną otrzymał Peter Handke, które niezwykle cenię. To wspaniale, że Akademia Szwedzka doceniła literaturę z centralnej części Europy. Cieszę się, że jeszcze się trzymamy”. Na Facebooku krótko dodała:

W tym roku literacki Nobel jest podwójny, bo w roku ubiegłym nagrody nie przyznano wcale. To skutek seksafery w szwedzkiej Akademii. „Decyzja ta zapadła z uwagi na zmniejszony skład Akademii i podważenie zaufania publicznego do tego gremium” – tłumaczono w oficjalnym oświadczeniu. Krytycy upominali komitet także za to, że nagradzał głównie białych mężczyzn z Europy. Rzeczywiście – do 2019 r. literackiego Nobla odebrało tylko 14 kobiet (teraz już 15).

Olga Tokarczuk urodziła się 29 stycznia 1962 r. w Sulechowie, studiowała psychologię na Uniwersytecie Warszawskim. Po studiach pracowała m.in. jako pokojówka w londyńskim hotelu i psychoterapeutka we Wrocławiu i Wałbrzychu. W 2018 r., odbierając w Londynie nagrodę Bookera, podkreśliła, że kolczyki, które ma na sobie, są z czasów, gdy pracowała jako pokojówka.

Gdy jej pierwsze utwory literackie zyskały popularność, zrezygnowała z pracy i po przeprowadzeniu się do Nowej Rudy poświęciła się pisaniu. Mieszka obecnie we Wrocławiu, a także w Krajanowie koło Nowej Rudy, w Sudetach Środkowych. Pejzaż i kultura tych okolic przewija się w kilku jej utworach. Jest autorką 17 książek – powieści, zbiorów opowiadań, esejów, a także scenariuszy filmowych. Jej twórczość była wielokrotnie przenoszona na deski teatralne i ekran filmowy. Jest jedną z najczęściej nagradzanych współczesnych polskich pisarek – ma na koncie m.in. nagrodę Fundacji im. Kościelskich, dwukrotnie – w latach 2007 i 2015 – otrzymała Literacką Nagrodę Nike, a w 2018 r. została uhonorowana Międzynarodową Nagrodą Bookera. Debiutowała w 1979 r. opowiadaniami w czasopiśmie “Na Przełaj”. W 1989 r. ukazał się jej tomik poetycki, a w 1993 r. pierwsza powieść – “Podróż ludzi Księgi”. Książkę, zanim opublikowała ją oficyna Przedświt, odrzuciło wiele znanych i prestiżowych wydawnictw, które musiały poniewczasie żałować swojego sceptycyzmu, bo przyznały książce nagrodę Polskiego Towarzystwa Książek. To opowieść o nieudanej wyprawie po tajemniczą Księgę, w trakcie której na dwoje głównych bohaterów spływa wielka miłość. Fascynację ezoteryką zdradza też kolejna książka Tokarczuk – powieść “E.E.” (1995). Tym razem akcja utworu została osadzona we Wrocławiu w początkach XX wieku, a główną bohaterką jest Erna Eltzner, dorastająca panienka z polsko-niemieckiej rodziny mieszczańskiej, u której odkryto talenty mediumiczne.

Wielkim sukcesem pisarki była jej trzecia powieść – “Prawiek i inne czasy”, wydana w 1996 r. Tytułowy Prawiek, mityczna wioska położona rzekomo w samym środku Polski, to mikrokosmos, w którym w pomniejszonej skali można obserwować prawa, którymi rządzi się wszechświat. Z kolei “Dom dzienny, dom nocny”, wydany dwa lata później, to najbardziej osobista książka Olgi Tokarczuk, osadzona w Kotlinie Kłodzkiej, gdzie mieszka.

Książka “Bieguni” z 2007 r. została nominowana do Literackiej Nagrody Europy Środkowej ANGELUS, a rok później nagrodzono ją także Nike. To studium psychologii podróży. Zdaniem autorki turystyka stała się współczesnym sposobem zaspokajania bardzo starego, atawistycznego, nomadycznego popędu.

Tytuł książki “Bieguni” nawiązuje do nazwy rosyjskiej sekty z XVIII w., której członkowie uważali, że świat jest dziełem szatana, a kiedy się zatrzymujemy, szatan ma do nas najlepszy dostęp. Żeby uciec przed diabłem, musimy się cały czas poruszać. Autorka opisuje świat współczesnych Biegunów, permanentnych podróżników, którzy mają swoje przedmioty, jak kosmetyki w małych opakowaniach, składane szczoteczki do zębów, jednorazowe kapcie, swoje choroby, związane ze zmianami czasu, własny język: prosty, sfunkcjonalizowany angielski. Istnieje nawet odrębna gałąź psychologii, która ich opisuje – psychologia podróżna.

W 2008 r. “Bieguni” zdobyli Literacką nagrodę Nike, a dekadę później, w 2018 r., książka, której angielskie wydanie nosi tytuł “Flights” (tłum. Jennifer Croft), otrzymała nagrodę Międzynarodowego Bookera.